Ustawa o opakowaniach i skutki podatku od plastiku

Zanieczyszczenie środowiska, zwłaszcza przez produkty z tworzyw sztucznych, takie jak torebki, kubki i plastikowe butelki, jest ogromnym problemem. Od pewnego czasu wiadomo również, że tzw. mikrodrobiny plastiku gromadzą się w łańcuchu pokarmowym, a tym samym w organizmie człowieka. W rezultacie może dojść do zapalenia jelit, wątroby, a nawet powstania nowotworu (1). W dłuższej perspektywie branże powinny całkowicie przestawić się na alternatywne, przyjazne dla środowiska materiały opakowaniowe. W perspektywie krótko- i średnioterminowej jedyną opcją jest zmniejszenie zużycia pierwotnych tworzyw sztucznych i wytwarzanie produktów z tworzyw sztucznych z materiałów pochodzących z recyklingu. 

Niemiecka ustawa o opakowaniach (VerpackG, 2) weszła w życie 1 stycznia 2019 r. Celem ustawy VerpackG jest zwiększenie poziomu recyklingu tworzyw sztucznych i innych materiałów opakowaniowych. Ustawa jest skierowana do producentów, sprzedawców internetowych i firm używających opakowań nadających się do recyklingu. Priorytetem tych firm powinno być unikanie odpadów opakowaniowych, a powstałe odpady powinny być albo przygotowane do ponownego użycia, albo poddane recyklingowi. Ustawa o opakowaniach ustanawia obowiązek rejestracji w Centralnym Rejestrze Opakowań (3) oraz obowiązek uzyskania licencji w systemie dualnym. Organ centralny jest odpowiedzialny za organizację, stosowanie i monitorowanie wymogów prawnych. Rejestracja w Centralnym Rejestrze Opakowań jest publicznie dostępna również dla konkurentów, dzięki czemu tworzony jest mechanizm kontroli rynku. Firmy nabywają licencję systemu dualnego za opłatą. Wysokość opłaty zależy od rodzaju i ilości wstępnie zadeklarowanych odpadów. Jest ona przypisana do niektórych rodzajów materiałów, takich jak szkło i plastik. W zamian za licencję i opłatę odpowiedni dostawca systemu dualnego przejmuje odpowiedzialność za zbiórkę, sortowanie i recykling opakowań. Dostawcami systemu dualnego są na przykład „Der Grüne Punkt”, Reclay Systems czy Landbell AG (4). 

Zgodnie z Centralnym Rejestrem Opakowań (Zentrale Stelle Verpackungsregister) opakowania objęte systemem to opakowania sprzedażowe i opakowania zewnętrzne wypełnione towarami, które zwykle gromadzą się jako odpady u prywatnego konsumenta końcowego po użyciu, zgodnie z § 3 ust. 8 niemieckiej ustawy o opakowaniach. Opakowania nieobjęte systemem to z kolei opakowania eksportowe, które oczywiście nie są później odpadami w Niemczech, opakowania przemysłowe, opakowania transportowe, opakowania wielokrotnego użytku, nienadające się do ponownego napełnienia opakowania po napojach podlegające kaucji oraz opakowania sprzedażowe towarów niebezpiecznych. Organ centralny publikuje katalog opakowań objętych systemem. 

Od 1 stycznia 2022 r. obowiązuje nowa wersja niemieckiej ustawy o opakowaniach (VerpackG). Zawiera między innymi dalsze regulacje, takie jak obowiązkowa kaucja za jednorazowe opakowania na napoje bez wyjątku, wyższe wskaźniki recyklingu, np. dla opakowań kompozytowych i kartonów na napoje. Ponadto od 1 lipca 2022 r. producenci muszą rejestrować wszystkie opakowania w rejestrze organu centralnego – LUCID. W przypadku nieprzestrzegania obowiązków wynikających z niemieckiej ustawy o opakowaniach istnieje ryzyko nałożenia grzywny lub nawet zakazu dystrybucji. 

Od 1 stycznia 2021 r. obowiązuje tzw. unijny podatek od plastiku (5). Jest to jednak opłata (a nie podatek) uiszczana przez państwa członkowskie na rzecz UE od odpadów opakowaniowych niepoddanych recyklingowi. Dokładniej rzecz ujmując, od tego czasu na poziomie państw UE nałożono opłatę w wysokości 0,80 euro za każdy kilogram odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych niepoddanych recyklingowi. Do tej pory podatek był finansowany z ogólnych opłat podatkowych obywateli. Jednak po przyjęciu ustawy o funduszu na rzecz tworzyw sztucznych jednorazowego użytku zostanie nim obciążony sektor prywatny lub dystrybutorzy i firmy produkcyjne. W dniu 11 stycznia 2023 r. wprowadzono projekt ustawy wprowadzającej w Niemczech opłaty za tworzywa sztuczne jednorazowego użytku (Ustawa o funduszu na rzecz tworzyw sztucznych jednorazowego użytku, EWKFondsG), który został przyjęty przez Bundestag 2 marca (6). Ponadto planowane są zmiany w § 26 i § 27 ustawy VerpackG (7). W przyszłości wspomniane firmy będą musiały uiszczać opłatę za tworzywa sztuczne jednorazowego użytku do funduszu zarządzanego przez Federalną Agencję Ochrony Środowiska. Ponadto pojawią się dalsze obowiązki, takie jak obowiązek rejestracji w Federalnej Agencji Ochrony Środowiska, obowiązek corocznego raportowania do Federalnej Agencji Ochrony Środowiska do 15 maja każdego roku za poprzedni rok kalendarzowy oraz wyznaczenie upoważnionego przedstawiciela (jeśli producent ma siedzibę za granicą). Fundusz ma na celu promowanie gospodarki o obiegu zamkniętym, a dokładniej pokrycie kosztów środków zarządzania odpadami, sprzątania przestrzeni publicznych oraz uwrażliwienia prywatnych konsumentów końcowych i sektora prywatnego na tę kwestię. Podatek od plastiku dotyczy przede wszystkim producentów i dystrybutorów opakowań jednorazowych w sektorze opakowań. W przyszłości nie można jednak wykluczyć przeniesienia kosztów na konsumentów, takich jak detaliści, branża gastronomiczna, sektor dóbr konsumpcyjnych itp. Podatek od plastiku będzie prawdopodobnie należny po raz pierwszy wiosną 2025 roku. 

W Hiszpanii podatek od plastiku obowiązuje już od 1 stycznia 2023 r. Portugalia również wprowadziła podatek od jednorazowych opakowań z tworzyw sztucznych 1 lipca 2022 r. W Hiszpanii opakowania jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych podlegają opodatkowaniu w wysokości 0,45 euro za kilogram. Zarówno producenci, jak i importerzy są zobowiązani do zapłaty podatku, jeśli produkują lub importują do Hiszpanii więcej niż 5 kg produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych miesięcznie. Ponadto Włochy podjęły decyzję o wprowadzeniu podatku od plastiku od 1 stycznia 2024 r. 

Ponieważ nie ma w UE planów harmonizacji podatków od opakowań z tworzyw sztucznych niepoddawanych recyklingowi, firmy muszą we własnym zakresie zdobywać informacje o odpowiednich podatkach od plastiku, obowiązkach i zmianach w poszczególnych krajach UE. Należy określić wiążące się z tym koszty oraz odpowiednio zoptymalizować łańcuchy dostaw. W tym kontekście należy spodziewać się dalszego wpływu na wewnętrzne procesy firmy (8): 

• Gromadzone będą dodatkowe dane podatkowe dotyczące produktów dostawców; 

• Należy poprawić jakość danych własnych w celu raportowania podatku od plastiku oraz ewentualnych zwolnień i zwrotów podatku; 

• Mogą istnieć dodatkowe wymagania dotyczące fakturowania; 

• Systemy ERP muszą być dostosowane do cen; 

• Należy dokładnie określić zakres odpowiedzialności w firmie, ustanowić funkcje zarządzania i kontroli. 

Literatura 

1 Knops Laura, Hull-Deichsel Natalie, Mikrodrobiny plastiku w organizmie: naukowcy znaleźli cząsteczki we krwi, sierpień 2022, 24vita, link. 

2 Ustawa o opakowaniach, link. 

3 Centralny Urząd Rejestracji Opakowań, link. 

4 VerpackungsLizenz24, Dostawcy licencji na opakowania, link. 

5 „Podatek od plastiku”: Nowe wyzwanie dla firm?, marzec 2023, Ebner Stolz, link. 

6 Ustawa o funduszu na rzecz tworzyw sztucznych jednorazowego użytku przyjęta w Bundestagu, Verband Kommunaler Unternehmen e.V., link. 

7 Projekt ustawy o funduszu na rzecz tworzyw sztucznych jednorazowego użytku: Nowe obowiązki i opłata za tworzywa sztuczne jednorazowego użytku, IHK Karlsruhe. 

8 Podatek od plastiku, Deloitte GmbH, link. 

9 Podatek od plastiku szkodzi gospodarce o obiegu zamkniętym i ochronie klimatu, IK Industrievereinigung Kunststoffverpackungen e.V., link. 

10 Kryzys spowodowany koronawirusem przywraca plany związane z podatkiem od plastiku, Licentero, link. 

11 Bundestag uchwala specjalną opłatę od tworzyw sztucznych jednorazowego użytku, Spiegel, marzec 2023, link.